David Gianotten

Ο David Gianotten είναι αρχιτέκτονας, διευθυντικό στέλεχος της OMA-Office for Metropolitan Architecture. Πέρα από τα αρχιτεκτονικά έργα για τα οποία είναι υπεύθυνος, επιβλέπει τη συνολική οργανωτική και οικονομική διαχείριση, την επιχειρηματική στρατηγική και την ανάπτυξη του γραφείου παγκοσμίως. Εντάχθηκε στην OMA το 2008, εγκαινίασε το παράρτημα του γραφείου στο Χονγκ Κονγκ το 2009 και έγινε εταίρος το 2010, συντονίζοντας τον τομέα Ασίας-Ειρηνικού για επτά χρόνια, ενώ το 2015 επέστρεψε στην Ολλανδία ως Managing Partner. Στις 28 Μαρτίου παρουσίασε πρόσφατα έργα αλλά και τον ανανεωμένο τρόπο λειτουργίας του γραφείου στην Αθήνα, σε εκδήλωση την οποία συντόνισε η Ολλανδική Πρεσβεία και το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής.

Σ.Μ.: Στην πρόσφατη διάλεξή σας στην Αθήνα, στις 28 Μαρτίου, λέξη-κλειδί ήταν η “βιωσιμότητα“. Πότε και γιατί άρχισε το γραφείο να προβάλλει με τόση έμφαση αυτή τη διάσταση της αρχιτεκτονικής;

David Gianotten: Θεωρώ ότι το να διακοσμεί κάποιος ένα κτίριο με φυτεμένο δώμα και πολλά δέντρα πάνω του, δεν αντιπροσωπεύει τη “βιώσιμη αρχιτεκτονική“ αλλά απλώς το κάνει να μοιάζει με μπρόκολο. Παραμένω -και πάντοτε ήμουν- επιφυλακτικός με φαινόμενα greenwashing που θέλουν να εμφανίζονται ως πρότυπα βιωσιμότητας: Η βιωσιμότητα είναι κάτι πολύ παραπάνω από τη χρήση εργαλείων όπως τα φωτοβολταϊκά και οι πράσινοι τοίχοι για να εκπληρώνονται απλώς κάποιες προδιαγραφές. Στο γραφείο μας, μέχρι τα τελευταία χρόνια, δεν τονίζαμε τόσο προς τα έξω αυτή τη διάσταση των έργων μας, αν και η έννοια της βιωσιμότητας είναι εγγενής στον τρόπο που δουλεύουμε -ο οποίος, από την αρχή, λαμβάνει υπόψιν το περιβάλλον και ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες προγραμματικές απαιτήσεις. Αυτό άρχισε να αλλάζει όταν ξεκίνησα τη συνεργασία μου με τον Ronald Akili, ιδρυτή του ξενοδοχειακού brand Potato Head, το οποίο προάγει τον βιώσιμο τουρισμό. Κάποια στιγμή, όσο δουλεύαμε μαζί πάνω στο resort Potato Head Studios, στο Μπαλί, ο Ronald πήγε για σερφ με τα παιδιά του και συνειδητοποίησε την έκταση του προβλήματος με τα πλαστικά απόβλητα.

Από τότε, το σχέδιό μας για το Potato Head Studios αλλά και οι επόμενες συνεργασίες μας, επικεντρώθηκαν κυρίως στις βιώσιμες σχεδιαστικές προσεγγίσεις και το zero-waste. Πειραματιστήκαμε με διαφορετικούς τρόπους χρήσης τοπικών και ανακυκλωμένων υλικών, ενώ επίσης διερευνήσαμε προσεγγίσεις για τον μηδενισμό των απορριμμάτων που παράγονται από και για τον τουρισμό. Το 2022, η OMA και η Potato Head επιμελήθηκαν από κοινού την έκθεση N*thing is Possible, στο National Design Center της Σιγκαπούρης, με τα αποτελέσματα της έρευνας. Νωρίτερα φέτος εγκαινιάστηκε το AIR Circular Campus and Cooking Club, το οποίο προέκυψε από συνεργασία μεταξύ της OMA, του Ronald και των σεφ Matt Orlando και Will Goldfarb. Το εστιατόριο είναι αφιερωμένο στον πειραματισμό με τη μηδενική παραγωγή αποβλήτων και την εστίαση zero waste. Ουσιαστικά, σε όλα μας τα έργα, η αντίληψή μας για τη βιωσιμότητα, πέρα από τα ενεργειακά ζητήματα, επεκτείνεται στο κοινωνικό σύνολο. Για εμάς, η κοινωνική βιωσιμότητα είναι ζωτικής σημασίας και πάντοτε έχουμε αναφορές στον τόπο -στην κουλτούρα, τις τεχνικές, τα υλικά, τις ανάγκες και τις φιλοδοξίες του.

Σ.Μ.: Ο τουρισμός ίσως είναι η λιγότερο βιώσιμη βιομηχανία -τόσο περιβαλλοντικά όσο και κοινωνικά. Μπορεί η αρχιτεκτονική των μεγάλων ξενοδοχειακών συγκροτημάτων να κάνει τη διαφορά;

D.G. Είμαι αισιόδοξος, μια και έχω δει από κοντά τη θετική επίδραση που είχε το Potato Head στο Μπαλί, οδηγώντας σε έναν ευρύτερο μετασχηματισμό. Έχουμε σχεδιάσει τα Potato Head Studios ως τμήμα του συγκροτήματος Desa Potato Head, το οποίο περιλαμβάνει κλαμπ και το Katamama Resort. Δεν ασχοληθήκαμε μόνο με την αρχιτεκτονική αλλά επίσης ήμασταν σύμβουλοι για το συνολικό πρόγραμμα και τον τρόπο λειτουργίας του Desa. Σε συνεργασία με την Potato Head, δημιουργήσαμε μια εμπειρία η οποία δεν αποσκοπεί μόνο στην αναψυχή των επισκεπτών αλλά επίσης τους φέρνει σε επαφή με την τοπική κουλτούρα και τους καλλιεργεί την περιβαλλοντική συνείδηση. Με κάθε άφιξη, υπάρχει ένα πακέτο καλωσορίσματος που περιλαμβάνει μία όμορφα σχεδιασμένη υφασμάτινη τσάντα και ένα μεταλλικό μπουκάλι, τα οποία ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής τους, ελαχιστοποιώντας έτσι τα πλαστικά απορρίμματα.

Η πρακτική αυτή αποδείχτηκε εφικτή και το 2019 είχε ως αποτέλεσμα η επαρχία του Μπαλί να απαγορεύσει εντελώς τα πλαστικά μιας χρήσης. Με όρους πολιτισμού, μέσα στα Potato Head Studios έχουμε σχεδιάσει μία δημόσια πλατφόρμα στο επίπεδο του ισογείου, που παραμένει μονίμως ανοιχτή στην τοπική κοινότητα. Λειτουργούμε προγράμματα που σχετίζονται με την τοπική τέχνη και κουλτούρα και ο χώρος προοδευτικά μετατράπηκε σε τόπο πολιτιστικών ανταλλαγών, είτε εκούσια είτε ακούσια. Η επιτυχία του Desa με έχει πείσει ότι, το να κάνει κάποιος τη διαφορά, είναι εφικτό. Το μόνο που χρειάζεται είναι τόλμη και ένα καλό σχέδιο. Στον τουρισμό, περνώντας καλά, μπορείς ταυτόχρονα να κάνεις το σωστό.

Σ.M.: Η OMA έχει λειτουργήσει ως σύμβουλος της κυβέρνησης της Σιγκαπούρης στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων. Για ποιον λόγο ένας τέτοιος θεσμικός φορέας να εμπιστευθεί ένα αρχιτεκτονικό γραφείο, ζητώντας του μια υπηρεσία που δεν έχει να κάνει άμεσα με τον συμβατικό σχεδιασμό, και τι είδους “σχεδιασμός“ θα μπορούσε να ήταν αυτός;

D.G. Η ΟΜΑ είναι γραφείο αρχιτεκτονικού και αστικού σχεδιασμού, όμως διατηρούμε ουσιαστικό, έντονο ενδιαφέρον και για άλλους τομείς. Διαθέτουμε ένα ειδικό think tank που ονομάζεται AMO και ερευνούμε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που αφορούν στο περιβάλλον, όπως το δίκτυο της ενέργειας και η ύπαιθρος. Ένα δείγμα της έρευνάς μας είναι ο οδικός χάρτης Roadmap 2050: A Practical Guide to a Prosperous, Low-carbon Europe, ο οποίος δημοσιεύθηκε το 2010 και εξερευνά το πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αναπτύξει ένα δίκτυο ενέργειας χωρίς αποτύπωμα άνθρακα μέχρι το 2050. Την περασμένη δεκαετία ερευνήσαμε επιπλέον το ζήτημα της υπαίθρου και εξετάσαμε τις επιπτώσεις της αστικοποίησης αλλά και τις ευκαιρίες που φέρνει. Μέσα από αυτά τα ερευνητικά προγράμματα συγκεντρώσαμε ένα σώμα υλικού με γνώσεις που έχουν διευρύνει κατά πολύ την οπτική μας πάνω στα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Αυτή η γνώση και αυτό το διευρυμένο οπτικό πεδίο που διαθέτουμε είναι στοιχεία που επηρεάζουν το χτισμένο έργο μας σε ολόκληρο τον κόσμο. Θεωρώ ότι η μοναδική εμπειρία μας, που συνδυάζει τη θεωρητική διερεύνηση με την πρακτική εφαρμογή, μπορεί να είναι ανεκτίμητη για οποιονδήποτε φορέα. Ως προς το αποτέλεσμα, τώρα, είναι δύσκολο να το προδιαγράψουμε προκαταβολικά. Μπορεί να είναι ένα σχέδιο -για παράδειγμα, ένα δίκτυο ενέργειας- όπως εξίσου θα μπορούσε να είναι ένα σύστημα κατευθύνσεων για τις βέλτιστες πρακτικές στην οικοδομή. Είτε, όπως στην περίπτωση της Σιγκαπούρης, μια πρόταση για το πώς θα μπορούσε η πόλη να αλλάξει την οπτική της σχετικά με τα απορρίμματα και τις πολιτικές διαχείρισής τους, μαθαίνοντας από παραδείγματα που προέρχονται από άλλους τόπους, όπως το Μπαλί.

Διαβάστε την πλήρη συνέντευξη στο τεύχος ek 288 | Ιούλιος 2024.