Αρχιτεκτονική έκτακτης ανάγκης
Τις μέρες που γράφεται αυτό το σημείωμα, η ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης δονείται από συνεχομένους σεισμούς για τρίτη εβδομάδα. Με αφορμή ένα σπάνιο για την Ελλάδα γεωλογικό φαινόμενο, τις εκδοχές κατάληξής του και τις επιπτώσεις τους στο φυσικό αλλά και το ανθρωπογενές τοπίο της Σαντορίνης, μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει σχετικά με τους τρόπους και την έκταση της δόμησης στον συγκεκριμένο τόπο και όχι μόνο.
Τα μικρά υπόσκαφα θολωτά κτίσματα με τους φαρδιούς τοίχους των οικισμών της Σαντορίνης, πέραν των άλλων πλεονεκτημάτων τους, αποτελούν και απάντηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σε ένα έντονα σεισμογενές περιβάλλον. Πώς, όμως, η πρόσφατη υπερδόμηση που έχει δεχτεί το νησί, με την ολοένα αυξανομένη ανάπτυξη του τουρισμού, έχει επιβαρύνει το ήδη ευαίσθητο ηφαιστειακό έδαφός του;
Αναρωτιέται κανείς αν έχουν γίνει οι κατά περίπτωση κατάλληλες γεωτεχνικές μελέτες και η ορθή υποστήριξη εδάφους και πρανών ή αν θα αντιμετωπίσουμε κατολισθήσεις που θα συμπαρασύρουν και κατασκευές σε έναν έντονο σεισμό. Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη να αναθεωρηθεί ο τρόπος που επεμβαίνουμε στον συγκεκριμένο τόπο είναι επιτακτική, όπως και η ανάγκη πρόβλεψης αμέσων λύσεων στέγασης για τους κατοίκους στην περίπτωση καταστροφών του κτηριακού αποθέματος.
Στην κατεύθυνση αυτή έχουν δραστηριοποιηθεί κατά καιρούς σημαντικοί αρχιτέκτονες, καθώς η συχνότητα και η δριμύτητα φυσικών καταστροφών λόγω της κλιματικής αλλαγής αποτελεί διεθνώς μια νέα πραγματικότητα. Πρόκειται για τον σχεδιασμό και την παραγωγή τυποποιημένων μονάδων με στόχο την άμεση στέγαση σε αξιοπρεπείς συνθήκες των πληγέντων από φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές -πολεμικές συρράξεις- συστήνοντας μια ιδιαίτερη κατηγορία σχεδιασμού: την αρχιτεκτονική έκτακτης ανάγκης -emergency architecture.
Με στόχο τις αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, οι κατασκευές αυτές οφείλουν να ικανοποιούν μια σειρά από κριτήρια, όπως την ευκολία στη μεταφορά και συναρμολόγηση προκατασκευασμένων, συνήθως, τμημάτων, τη δυνατότητα αξιοποίησης τοπικών υλικών, την αντοχή στις συνθήκες του εκάστοτε περιβάλλοντος και κυρίως την ταχύτητα υλοποίησης. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, η πρόταση Paper Log house του Ιάπωνα αρχιτέκτονα Shigeru Ban μετά τους σεισμούς σε Τουρκία, Συρία και Μαρόκο το 2023.
Σε σχέση με προτάσεις άλλων βραβευμένων αρχιτεκτόνων, όπως οι Norman Foster, Alejandro Aravena κ.ά., οι εξελισσόμενες στα χρόνια προτάσεις του Shigeru Ban που εκκινούν ήδη από το 1994 -πόλεμος Ρουάντα- βασίζονται στη χρήση ανακυκλώσιμων και φθηνών υλικών όπως οι χαρτονένιοι σωλήνες, το ύφασμα, το ξύλο και το ανακυκλωμένο πλαστικό.
Το αναγνωρισμένο έργο του αποδεικνύει ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να προφέρει με καινοτόμο τρόπο άμεσες επιλύσεις και σε ανθρωπιστικές κρίσεις.
Αριάδνη Βοζάνη
