«Όμορφη» αρχιτεκτονική
Τον περασμένο Ιανουάριο, ένα από τα πρώτα θέματα που απασχολήσαν τον νέο Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ήταν η αρχιτεκτονική των δημοσίων κτιρίων. Με μια γρήγορη αναζήτηση στην επίσημη ιστοσελίδα του Λευκού Οίκου μπορεί κάποιος εύκολα να ενημερωθεί για το θέμα με τίτλο «Προωθώντας την Όμορφη Αρχιτεκτονική Δημοσίων Ομοσπονδιακών Κτιρίων», τους υπευθύνους και τη διαδικασία προς την επίτευξη του στόχου.
Δεν είναι η πρώτη φορά που απασχολεί τον συγκεκριμένο πρόεδρο το θεμα. Λίγους μήνες πριν τη λήξη της προηγουμένης θητείας του, τον Δεκέμβριο του 2020, είχε υπογράψει διάταγμα με ανάλογο περιεχόμενο, που ανακάλεσε λίγους μήνες αργότερα με την ανάληψη των καθηκόντων του ο πρόεδρος Μπάιντεν τον Μάρτιο του 2021, μετά και τις έντονες αντιδράσεις της αρχιτεκτονικής κοινότητας στις ΗΠΑ.
Η βασική κατεύθυνση της «όμορφης αρχιτεκτονικής» των νέων δημοσίων κτιρίων στις ΗΠΑ, είναι ο «σεβασμός στην παραδοσιακή και κλασική αρχιτεκτονική» ώστε να οδηγούν στην «ανύψωση και τον εξευγενισμό της χώρας» αλλά και να αναδεικνύουν το «σθένος της νέας αμερικανικής διακυβέρνησης». Πρόκειται για μια ευθεία επίθεση στον σύγχρονο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και την καθιέρωση αρχών και κανόνων ενός είδους νεοκλασικίζουσας αρχιτεκτονικής με αναφορά στα αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά ιδεώδη, με στόχο να επανέλθει η «ομορφιά» στο αστικό περιβάλλον.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με δημοσιεύματα, η αρμόδια υπηρεσία διαχείρισης των ακινήτων οπου εργάζονται περίπου 1 εκατομμύριο δημόσιοι υπάλληλοι στις ΗΠΑ, διαθέτει 1600 κτίρια, αποτελώντας τον σημαντικότερο «χορηγό» της αρχιτεκτονικής της χώρας. Η υλοποίηση του διατάγματος, επομένως, θα επιφέρει αξιοσημείωτη αλλαγή στον εικόνα πολλών πόλεων ανάλογα με τον αριθμό και τη θέση των δημοσίων κτιρίων στον αστικό ιστό.
Η ανάγκη ελέγχου της δημόσιας αρχιτεκτονικής ώστε να αντικατοπτρίζει την ισχύ και τα ιδεώδη της εκάστοτε εξουσίας δεν είναι πρωτοφανής. Συνδέεται, βέβαια, κυρίως με αυταρχικά καθεστώτα, που έγιναν ή ονειρευτήκαν να γίνουν αυτοκρατορίες. Η δημόσια, εν τέλει, αναγνώριση της δύναμης της αρχιτεκτονικής να μεταφέρει «μήνυμα» και να διαμορφώνει αισθητική και συμπεριφορές, όπως διατυπώνεται από τη -συγκεκριμένων πολιτικών ιδιαιτεροτήτων- κυβέρνηση μιας χώρας της εμβέλειας των ΗΠΑ, εντυπωσιάζει στις μέρες μας.
Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι, μέσω ενός (νέο)συντηρητισμού που εκφράζεται μέσω της εξουσίας, αλλά αποτελεί πιθανότατα άποψη και ενός σημαντικού ποσοστού πολιτών στον δυτικό κόσμο, η «όμορφη» αρχιτεκτονική συνδέεται ακόμη και σήμερα με οικείες μορφές του παρελθόντος. Σε ποιο βαθμό το παραπάνω γεγονός αποτελεί ευθύνη και της ιδίας της αρχιτεκτονικής κοινότητας ή της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, είναι υπό συζήτηση. Σε κάθε περίπτωση, η θέσπιση προδιαγραφών της δημόσιας αρχιτεκτονικής δεν είναι ούτε αθέμιτη ούτε παράδοξη. Η απαξίωση, όμως, των σύγχρονων κατευθύνσεων στον σχεδιασμό και η επιβολή μιας συγκεκριμένης μορφοκρατικής αντίληψης ως πρότυπο του κτίζει, βρίσκεται στον αντίποδα της όποιας προσπάθειας ανάπτυξης κι εξέλιξής της.
Αριάδνη Βοζάνη
