Kokkinou Kourkoulas Architects and Associates

Η Μαρία Κοκκίνου και ο Ανδρέας Κούρκουλας ίδρυσαν μαζί το αρχιτεκτονικό τους γραφείο το 1987. Με σπουδές στην Αθήνα και το Λονδίνο, έχουν ασχοληθεί επαγγελματικά με πλήθος δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, σε όλες τις κλίμακες σχεδιασμού και το έργο τους δημοσιεύεται συστηματικά τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Εδώ και τρεις δεκαετίες, μαζί με τους συνεργάτες του γραφείου τους, επιμένουν στην αναζήτηση νέων τυπολογιών, καινοτόμων κατασκευαστικών επιλύσεων και πρωτότυπων υλικών, διαμορφώνοντας μία αρχιτεκτονική που ξεχωρίζει.

Έχετε παρακολουθήσει επαγγελματικά, την ραγδαία αλλαγή της Ελληνικής κοινωνίας από την αρχή μέχρι το τέλος της Μεταπολίτευσης, από τη δεκαετία του 1980 μέχρι και τη δεκαετία της χρεωκοπίας του 2010, παράγοντας αρχιτεκτονικό έργο. Ποιες αλλαγές διαπιστώσατε στο πως γίνεται αντιληπτή η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, στο πως σχεδιάζεται και χτίζεται, και πως αυτές οι αλλαγές επηρέασαν τον σχεδιασμό σας;

Η πτώση της δικτατορίας σήμανε το τέλος της εσωστρέφειας και άνοιξε μια νέα δημιουργική φάση για την ελληνική αρχιτεκτονική. ‘Eλληνες αρχιτέκτονες, σταδιακά και μετ’ εμποδίων, πήραν μέρος στους διεθνείς προβληματισμούς και παρήγαγαν έργο, τόσο στο επίπεδο των κτιρίων, όσο και στην προβληματική για την πόλη.

Η οικονομική κρίση ήταν καταστροφική. Έβαλε τέλος σε αυτή την πορεία, στέλνοντας το πιο δυναμικό κομμάτι των νέων αρχιτεκτόνων στο εξωτερικό. Η οικοδομική δραστηριότητα συρρικνώθηκε κατά 90%. Πρόσφατα εμφανίζεται μια μικρή ανάκαμψη, κυρίως στον τουρισμό και, δειλά-δειλά, σε επανάχρηση υπαρχόντων κτιρίων. Το μέλλον της ελληνικής αρχιτεκτονικής θα κριθεί από την δυνατότητα της χώρας να επαναπατρίσει αυτή τη γενιά και να την εντάξει στην πορεία ανάκαμψης.

Ο Rem Koolhaas είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο και αφού είχε εδραιωθεί ως αρχιτέκτονας, ότι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι άχρηστοι. Ποια είναι η δική σας εμπειρία από τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και ποια η θέση σας στην παραπάνω δήλωση;

Οι διαγωνισμοί είναι πολύτιμοι, κυρίως γιατί δίνουν τη δυνατότητα σε νέους ανθρώπους να ορθώσουν το ανάστημά τους και να βγουν από την αφάνεια. Η ομάδα της ΟΜΑ, που είχαμε τη μεγάλη ευκαιρία να εργαστούμε τη δεκαετία του 80, στο Λονδίνο, αποτελεί λαμπρό παράδειγμα αυτής της δυνατότητας που δίνουν οι διαγωνισμοί. Αλλά, όπως κάθε διαγωνιστική διαδικασία, κρίνεται κυρίως από την ποιότητα των κριτικών επίτροπων και τη δυνατότητά τους να αξιολογούν πολύπλευρα. Για το θέμα αυτό πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά, εκτιμώντας τα αποτέλεσματα αυτής της διαδικασίας στη χώρα μας. Στο ελληνικό ποδόσφαιρο φτάσαμε στη λύση των ξένων διαιτητών…

Η οικοδομική παραγωγή δεν προκύπτει μόνο από αρχιτέκτονες. Σε ποιους θεωρείτε ότι απευθύνεται η αρχιτεκτονική, και με ποια παραδείγματα από την δική σας εμπειρία θα μπορούσατε να το εξειδικεύσετε;

Η αρχιτεκτονική απευθύνεται σε όλους. Σε κάθε φάση του πολιτισμού, αυτό το «όλοι» παίρνει συγκεκριμένη μορφή. Στη χώρα μας, πέρασε από χιλιάδες κύματα, όπου οι πολιτικοί μηχανικοί και γενικά, οι τεχνικοί, είχαν τη μερίδα του λέοντος. Σταδιακά, από τη μεταπολίτευση και μετά, το κύρος του επαγγέλματος άρχισε να ανεβαίνει. Αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και τις ευθύνες μας και τα τραγικά λάθη μας, κυρίως στα θέματα της πόλης στον 20^ο αιώνα. Αυτά, σε μεγάλο βαθμό καταρράκωσαν το κύρος της αρχιτεκτονικής .

Ευτυχώς για εμάς, τους Έλληνες αρχιτέκτονες, η εμπλοκή μας σε τέτοια ζητήματα ήταν περιορισμένη. Σε κάθε περίπτωση, η αυτοκριτική δεν βλάπτει. Ας δούμε και ας αξιολογήσουμε τη συμβολή των αρχιτεκτόνων από τη μεταπολίτευση και μετά στην αναβάθμιση της ελληνικής πολυκατοικίας. Η ουσιαστική κριτική είναι από τα πιο δημιουργικά εργαλεία.

Έχετε μελετήσει ιδιωτικά και δημόσια κτίρια καθώς και υπαίθριους και εσωτερικούς χώρους. Θεωρείτε ότι υπάρχει κάποιος τομέας στον οποίο έχετε μεγαλύτερη έφεση, και γιατί;

Έφεση, όχι. Έχουμε ενδιαφέρον και πάθος με την αρχιτεκτονική συνολικά, σε όλες τις κλίμακες. Η μόνη διαφορά με τα δημόσια έργα είναι η μεγάλη έκθεσή τους στο κοινό και η δεδομένη κριτική που υφίστανται. Αυτό παίζει σημαντικό ρόλο στην ωρίμανση της δουλειάς μας. Η δημόσια έκθεση προκαλεί σχετική ανάδραση και στη δουλειά.

Μετά από δέκα χρόνια «ανομβρίας» στην Ελληνική αρχιτεκτονική, όπου χτίζονταν πολύ λίγα κτίρια και γίνονταν ακόμα λιγότεροι διαγωνισμοί, βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας εποχής οπού το κλίμα αντιστρέφεται. Ποια είναι τα σχέδια του γραφείου για το μέλλον και πως βλέπετε το τοπίο που ανοίγεται τόσο για τους αρχιτέκτονες όσο και για τους πελάτες ή τους κατασκευαστές;

Πιστεύουμε πως ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό. Η καταστροφική κρίση μπορεί να γίνει αφετηρία μιας νέας αρχής, αρκεί να δούμε κριτικά το παρελθόν και να συνειδητοποιήσουμε τις καινούργιες συνθήκες και τους νέους τρόπους δράσης μας. Να δούμε τα μεγάλα προβλήματα της ψηφιακής εποχής της οικολογίας και του περιβάλλοντος, που θα ορίσουν τους νέους δρόμους της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Οι νέες γενιές αρχιτεκτόνων που επιβίωσαν και διέπρεψαν σε δύσκολες συνθήκες είναι η ελπίδα. Αν τους δοθεί η ευκαιρία θα δούμε μια νέα άνοιξη της ελληνικής αρχιτεκτονικής.

Ποιες συνεργασίες έχετε ξεχωρίσει κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας σας;

Θα ήταν παράλειψη εκ μέρους μας να μην ευχαριστήσουμε τους πολύτιμους συνεργάτες του γραφείου, η συμβολή των οποίων έχει καθορίσει το έργο μας.

Ιδιαίτερη αναφορά οφείλουμε στους Γιάννη Πεπονή και Δημήτρη Κορρέ οι οποίοι, σε όλη τη διάρκεια της δουλειάς μας, είναι οι δύο βασικοί συντελεστές της αρχιτεκτονικής μας, ο κάθε ένας με τον δικό του τρόπο.