Liu Jiakun, νικητής του Αρχιτεκτονικού Βραβείου Pritzker 2025

Ο Liu Jiakun, αρχιτέκτονας από το Chengdu της Κίνας, είναι ο νικητής του Βραβείου Αρχιτεκτονικής Pritzker 2025, της ύψιστης διεθνούς διάκρισης στον χώρο της αρχιτεκτονικής.

“Η αρχιτεκτονική πρέπει να αποκαλύπτει, να αποστάζει και να αναδεικνύει τις εγγενείς ιδιότητες των τοπικών κοινωνιών. Έχει τη δύναμη να διαμορφώνει την ανθρώπινη συμπεριφορά, να δημιουργεί ατμόσφαιρες που προσφέρουν γαλήνη και ποίηση, να προκαλεί συμπόνια και έλεος, και να καλλιεργεί το αίσθημα της κοινότητας”, αναφέρει ο Liu.

West Village, photo courtesy of Chen Chen

Συνδυάζοντας φαινομενικά αντιθετικές έννοιες – όπως την ουτοπία με την καθημερινότητα, την ιστορία με τη νεωτερικότητα, τον κολεκτιβισμό με την ατομικότητα – ο Liu διαμορφώνει μια αρχιτεκτονική που τιμά τη ζωή των απλών ανθρώπων. Μέσα από την εναρμόνιση πολιτιστικών, ιστορικών, συναισθηματικών και κοινωνικών διαστάσεων, χρησιμοποιεί το δομημένο περιβάλλον ως μέσο για τη σύσφιξη των κοινωνικών δεσμών, την έμπνευση της συμπόνιας και την εξύψωση του ανθρώπινου πνεύματος.

“Μέσα από ένα εξαιρετικό έργο με βαθιά συνοχή και αδιαπραγμάτευτη ποιότητα, ο Liu Jiakun οραματίζεται και δημιουργεί νέους κόσμους, ελεύθερος από αισθητικούς ή υφολογικούς περιορισμούς. Αντί να ακολουθεί ένα συγκεκριμένο στυλ, έχει αναπτύξει μια στρατηγική που προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες κάθε έργου, αποφεύγοντας επαναλαμβανόμενες μεθόδους. Ο Liu Jiakun μετασχηματίζει τις υπάρχουσες πραγματικότητες, συχνά οδηγώντας σε εντελώς νέα σενάρια της καθημερινής ζωής. Πέρα από τις τεχνικές του γνώσεις, αξιοποιεί την κοινή λογική και τη σοφία ως τα πιο ισχυρά εργαλεία στη σχεδιαστική του προσέγγιση”, αναφέρει εν μέρει η Κριτική Επιτροπή του Βραβείου Pritzker 2025.

Ο Liu σχεδιάζει δημόσιους χώρους σε πυκνοκατοικημένες πόλεις, όπου η πολυτέλεια του χώρου είναι σπάνια, δημιουργώντας μια ισορροπημένη σχέση μεταξύ πυκνότητας και ελευθερίας. Πειραματίζεται με πολλαπλές τυπολογίες μέσα σε ένα έργο, επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο των αστικών χώρων ώστε να ανταποκρίνονται στις ποικίλες ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. Το West Village στο Chengdu (2015) είναι ένα πενταώροφο συγκρότημα που καλύπτει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, δημιουργώντας μια οπτική και λειτουργική αντίστιξη στη συνήθη τυπολογία των μεσαίων και πολυώροφων κτιρίων. Η περίμετρός του σχηματίζεται από κεκλιμένα μονοπάτια για πεζούς και ποδηλάτες, που περιβάλλουν έναν δυναμικό εσωτερικό πυρήνα με πολιτιστικές, αθλητικές, ψυχαγωγικές, επαγγελματικές και εμπορικές χρήσεις, ενώ παράλληλα επιτρέπει στο κοινό να αλληλεπιδρά με το φυσικό και αστικό περιβάλλον. Αντίστοιχα, το Τμήμα Γλυπτικής του Ινστιτούτου Καλών Τεχνών Sichuan στο Chongqing (2004) προσφέρει μια εναλλακτική προσέγγιση στη διαχείριση του χώρου. Με τα ανώτερα επίπεδα να προεξέχουν προς τα έξω, μεγιστοποιεί τη χρήση του περιορισμένου οικοπέδου, επιτυγχάνοντας έναν σχεδιασμό που συνδυάζει λειτουργικότητα και ευρηματικότητα.

West Village, photo courtesy of Chen Chen

“Οι πόλεις τείνουν να διαχωρίζουν τις λειτουργίες τους, όμως ο Liu Jiakun ακολουθεί την αντίθετη προσέγγιση, επιδιώκοντας μια λεπτή ισορροπία που ενσωματώνει όλες τις διαστάσεις της αστικής ζωής”, σχολιάζει ο Alejandro Aravena, πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής και βραβευμένος με το Pritzker το 2016. Και συνεχίζει: “Σε έναν κόσμο που δημιουργεί ατελείωτες, ανιαρές περιφέρειες, ο Liu καταφέρνει να σχεδιάζει χώρους που λειτουργούν ταυτόχρονα ως κτίρια, υποδομές, τοπία και δημόσιοι χώροι. Το έργο του προσφέρει πολύτιμες κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της σύγχρονης αστικοποίησης, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου οι πόλεις αναπτύσσονται με ραγδαίους ρυθμούς”.

Σε όλα του τα έργα, ο Liu εκφράζει βαθύ σεβασμό προς τον πολιτισμό, την ιστορία και τη φύση, δημιουργώντας χώρους που καταγράφουν τον χρόνο και προσφέρουν μια αίσθηση οικειότητας στους χρήστες τους. Με σύγχρονες ερμηνείες της κλασικής κινεζικής αρχιτεκτονικής, επαναπροσδιορίζει παραδοσιακές μορφές και δομές. Οι επίπεδες μαρκίζες του Suzhou Museum of Imperial Kiln Brick (Suzhou, 2016) και οι τοίχοι με παράθυρα του Lancui Pavilion of Egret Gulf Wetland (Chengdu, 2013) αντλούν έμπνευση από τα αρχαία κινεζικά περίπτερα, ενώ τα κλιμακωτά μπαλκόνια του Novartis Block – C6 (Σαγκάη, 2014) παραπέμπουν σε πύργους διαφόρων δυναστειών.

Το Luyeyuan Stone Sculpture Art Museum (Chengdu, 2002), που φιλοξενεί βουδιστικά γλυπτά και κειμήλια, είναι εμπνευσμένο από τους παραδοσιακούς κινεζικούς κήπους, συνδυάζοντας νερό και αρχαίες πέτρες για να αποτυπώσει τη φυσική αρμονία του τοπίου. Ο Liu θεωρεί ότι η σχέση ανθρώπου και φύσης είναι αμοιβαία και γι’ αυτό τα έργα του τόσο αναδύονται όσο και αφομοιώνονται από το περιβάλλον τους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναδιαμόρφωση της περιοχής Tianbao Cave στο Erlang Town (Luzhou, 2021), όπου η αρχιτεκτονική ενσωματώνεται οργανικά στο καταπράσινο, βραχώδες τοπίο του βουνού Tianbao. Η φυσική βλάστηση είναι παρούσα σε όλες του τις δημιουργίες: τούβλα τοποθετούνται ανάποδα ώστε το γρασίδι να φυτρώνει μέσα από τους αρμούς, αυτοφυή άλση από μπαμπού μεταφυτεύονται σε νέες τοποθεσίες, ενώ δάπεδα και οροφές σχεδιάζονται με ανοίγματα που επιτρέπουν στα προϋπάρχοντα δέντρα να συνεχίζουν την πορεία τους προς τον ουρανό.

Department of Sculpture, Sichuan Fine Arts Institute, photo courtesy of Arch-Exist

Η αρχιτεκτονική του Liu Jiakun χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια τόσο στα υλικά όσο και στις διαδικασίες κατασκευής, αναδεικνύοντας ατέλειες που αντέχουν στον χρόνο αντί να υποβαθμίζονται. Απορρίπτει το βιομηχανικό προϊόν, προκρίνοντας την παραδοσιακή χειροτεχνία και χρησιμοποιώντας τοπικά, ακατέργαστα υλικά που ενισχύουν την τοπική οικονομία και ελαχιστοποιούν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Τα έργα του σχεδιάζονται για την κοινότητα και από την κοινότητα.

Το κτίριο του Τμήματος Γλυπτικής αναδεικνύει την αυθεντική τεχνική σοβατίσματος με άμμο του Chongqing, διατηρώντας τις φυσικές της ατέλειες αντί να τις λειαίνει. Ο Liu αναζωογονεί όχι μόνο τα υλικά, αλλά και τα ανθρώπινα πνεύματα, ανακυκλώνοντας μπάζα από τα ερείπια του σεισμού του 2008 στο Wenchuan. Με την προσθήκη τοπικών ινών σιταριού και τσιμέντου, τα μετατρέπει σε ενισχυμένα τούβλα, πιο ανθεκτικά και οικονομικά αποδοτικά από τα αρχικά. Αυτά τα «τούβλα αναγέννησης» χρησιμοποιούνται ευρέως στο κτίριο της Novartis, στο Μουσείο Shuijingfang (Chengdu, 2013) και στο West Village, το μεγαλύτερο έργο του. Από την καταστροφή προέκυψε και το μικρότερο έργο του, το Hu Huishan Memorial (Chengdu, 2009) – ένα μνημείο στη μνήμη ενός 15χρονου κοριτσιού που χάθηκε στον σεισμό, αλλά και μια συμβολική, μόνιμη σκηνή από τσιμέντο που διατηρεί ζωντανή τη συλλογική μνήμη ενός ολόκληρου έθνους σε πένθος.

“Ο Liu Jiakun εξυψώνει την αρχιτεκτονική μέσα από τη διαδικασία και τον σκοπό της, δημιουργώντας συναισθηματικές συνδέσεις που ενώνουν τις κοινότητες”, δηλώνει ο Tom Pritzker, πρόεδρος του Ιδρύματος Hyatt, το οποίο απονέμει το βραβείο. “Η αρχιτεκτονική του δεν σταματά στην επιφάνεια. Αποκαλύπτει τη βαθύτερη αλληλεπίδραση μεταξύ ιστορίας, υλικών και φύσης, προωθώντας μια φιλοσοφική προσέγγιση που αντανακλά σοφία και διαχρονικότητα”.

Με περισσότερα από τριάντα έργα και μια πορεία που εκτείνεται σε τέσσερις δεκαετίες, ο Liu έχει συμβάλει στον σχεδιασμό ακαδημαϊκών και πολιτιστικών ιδρυμάτων, δημόσιων χώρων, εμπορικών κτιρίων και πολεοδομικών αναπτύξεων σε ολόκληρη την Κίνα. Στα σημαντικά έργα του περιλαμβάνονται: το Μουσείο Ρολογιών, μέρος του Jianchuan Museum Cluster (Chengdu, 2007), το Τμήμα Σχεδιασμού στη νέα πανεπιστημιούπολη του Sichuan Fine Arts Institute (Chongqing, 2006), το Lodging Center της China InternationalPractice Exhibition of Architecture (Nanjing, 2012), το Communication Center του Tianfu Software Park (Chengdu, 2010), η πολιτιστική γειτονιά Songyang (Lishui, 2020).

Ο Liu Jiakun είναι ο 54ος αρχιτέκτονας που λαμβάνει το Βραβείο Pritzker. Ιδρυτής του Jiakun Architecture το 1999, γεννήθηκε, ζει και εργάζεται στο Chengdu. Η απονομή του βραβείου θα πραγματοποιηθεί την άνοιξη στο Άμπου Ντάμπι, ενώ θα ακολουθήσει μια παγκόσμια εικονική τελετή το φθινόπωρο. Επιπλέον, τον Μάιο θα διοργανωθεί διάλεξη και συζήτηση με τον βραβευμένο αρχιτέκτονα, προσβάσιμη τόσο δια ζώσης όσο και διαδικτυακά.

Όλες οι εικόνες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία των αντίστοιχων φωτογράφων και καλλιτεχνών που αναφέρονται και είναι ευγενική προσφορά του Αρχιτεκτονικού Βραβείου  Pritzker.