Κτίριο Γραφείων στην Αττική

Βιομηχανική αρχαιολογία

Αναβίωση ενός ιστορικού κτιρίου του μπρουταλισμού: Αποκατάσταση του αυθεντικού του χαρακτήρα

Το υφιστάμενο κτίριο είναι ένα από τα σπάνια δείγματα του κινήματος της μπρουταλιστικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, ανεγέρθηκε το 1972 και αποτελεί ένα από πιο σημαντικά έργα του γραφείου Τομπάζη. Λειτούργησε ως flagship της εταιρίας που φιλοξενούσε, η οποία εξειδικεύεται στη βιομηχανική παραγωγή σκυροδέματος.
Ηθική πρόκληση: Εξισορρόπηση της αρχιτεκτονικής επέμβασης και της διατήρησης του υφιστάμενου κτιρίου
Η αναγέννηση του υφιστάμενου ιστορικού κτιρίου αποτέλεσε μια ηθική πρόκληση, όσον αφορά το όριο της επέμβασης στην υφιστάμενη δομή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στα 50 χρόνια ζωής του, το κτίριο είχε επιχριστεί σε διάφορες αποχρώσεις-υλικότητες, με τελευταία την απόχρωση της ώχρας, χάνοντας έτσι την αρχική μπρουταλιστική του υφή. Συνεπώς, η πρώτη επέμβαση αφορούσε την επαναφορά της αρχικής (1972) σύστασης σκυροδέματος, σε όλα τα στοιχεία εμφανούς σκυροδέματος του κτιρίου (40.000μ2).

Δημιουργία νέου χώρου: Αναδιαμορφώσεις με οδηγό τον κάναβο

Στο εσωτερικό του κτιρίου, στόχος δεν ήταν να μηδενιστεί η επέμβαση μέσω μιας πιστής ανακατασκευής της αρχικής μορφής του. Οι δραστικές χωρικές αναδιατάξεις, στο εσωτερικό, είχαν ως στόχο τη δημιουργία ενός νέου χώρου που βρισκόταν όμως πάντα εκεί, στο «υποσυνείδητο» του κτιρίου, από το 1972.

Αυτή η προσπάθεια καθοδηγήθηκε, κυρίως, από τον κάναβο 1,20m x 1,20m, που αντιστοιχεί στις διαστάσεις του τυπικού στοιχείου της φατνωματικής οροφής. Ο εν λόγω κάναβος αποτέλεσε τη βάση για κάθε σχεδιαστική επέμβαση στο κτίριο: όλα τα αρχιτεκτονικά και ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία του κτιρίου βασίζονται σχεδιαστικά πάνω στον φυσικό και τρισδιάστατα νοητά προβαλλόμενο κάναβο που όρισε η φατνωματική οροφή.

Ανάδειξη της γεωμετρίας: Αφαίρεση ψευδοροφών και μηχανολογικός εξοπλισμός

Παράλληλα, με στόχο την ανάδειξη της γεωμετρίας της οροφής ως γενέτειρας δύναμης του όλου σχεδιασμού, απομακρύνθηκε κάθε είδους μηχανολογικός ή άλλος εξοπλισμός, σε αντίθεση με την αρχική κατάσταση του κτιρίου, κατά την οποία η οροφή βρισκόταν επικαλυμμένη με διάφορες ψευδοροφές και άλλα αρχιτεκτονικά και ηλεκτρομηχανολογικά στοιχεία. Έτσι, η έως τώρα «θαμμένη» φατνωματική οροφή λειτουργεί ως σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, το οποίο καθορίζει τη νέα μορφολογία του εσωτερικού του κτιρίου και οδηγεί το χώρο «προς μια απόλυτη αρχιτεκτονική» (Jean Pierre Raynaud – Maison de La Celle-Saint-Cloud).

Εισαγωγή γήινων υλικών και στοιχείων νερού

Βασική επέμβαση στο εσωτερικό του κτιρίου είναι η υλοποίηση ενός ξεκάθαρου λειτουργικού άξονα πρόσβασης σε οριζόντιο επίπεδο, με τις συνεχόμενες υδάτινες επιφάνειες, ενώ σε κατακόρυφο, με τη δημιουργία συστοιχίας αυτοφερόμενων μαρμάρινων πετασμάτων κι ένταξη σε αυτή του κεντρικού κλιμακοστασίου. Εφαρμόζονται γήινα υλικά και μινιμαλιστικές καθαρές γραμμές που αναδεικνύουν τα μπρουταλιστικά στοιχεία του κτιρίου μέσα από την αντίθεση. Εκσυγχρονίζονται, ανασχεδιάζονται και επεκτείνονται τα στοιχεία νερού στο εσωτερικό του κτιρίου ενώ αλλάζει φορά το κεντρικό κλιμακοστάσιο με στόχο την αποσυμφόρηση και τη διαπλάτυνση των οδεύσεων (οριζοντίων και κατακόρυφων) των κοινόχρηστων χώρων. Καθαιρείται ο μεσοόροφος και γίνεται καθολική αναδιάταξη στην περιοχή της εσόδου, με στόχο τη δημιουργία ενός καθαρού και εμβληματικού χώρου υποδοχής, ενώ προστίθενται βοηθητικοί χώροι και γίνεται διάνοιξη προς τον περιβάλλοντα χώρο της αίθουσας εκδηλώσεων του ισογείου με στόχο τη δημιουργία ενός πολυλειτουργικού σύγχρονου χώρου. Σε όλα τα επίπεδα εφαρμόζονται υπερυψωμένα δάπεδα για τη διέλευση όλων των μηχανολογικών εγκαταστάσεων, αφήνοντας ανέπαφη κι ορατή την φατνωματική πλάκα. Αναδεικνύεται το αίθριο στον χώρο της Διοίκησης και γίνεται περιορισμένη, κατά το δυνατόν, χρήση πλήρων πετασμάτων στον χώρο των κλειστών γραφείων με εκτεταμένη χρήση υάλινων, καθώς και λειτουργική διαρρύθμιση ανοικτού τύπου των γραφειακών χώρων. Τέλος, διανοίγεται υπόγειο, με στόχο τη δημιουργία χώρου κάβας και γευσιγνωσίας.

Εκσυγχρονισμός του κτιριακού κελύφους: Μονώσεις, ανοίγματα και σκίαση

Όσον αφορά το κέλυφος, ανακατασκευάζονται όλες οι μονώσεις στα δώματα και τους εξώστες, συμπεριλαμβανόμενης της στεγάνωσης και της θερμομόνωσης, αντιμετωπίζονται τα σημεία θερμογεφυρών σε όλες τις οριζόντιες επιφάνειες με ελαχιστοποίησή τους στις κατακόρυφες, χωρίς να επιφέρεται καμία αλλοίωση στις όψεις, ενώ αντικαθίστανται όλα τα εξωτερικά κουφώματα με σύγχρονα θερμο-διακοπτόμενα κουφώματα αλουμινίου και ενεργειακούς υαλοπίνακες. Επιπλέον, ο ηλιασμός αντιμετωπίζεται με συστήματα σκίασης, ενώ εκσυγχρονίζονται και επεκτείνονται τα στοιχεία νερού στο εξωτερικό του κτιρίου για τη δημιουργία φυσικού δροσισμού και βελτίωση του μικροκλίματος.
Ο αρχιτεκτονικός χειρισμός των όψεων είναι διακριτικός, σχεδόν ευλαβικός, όσον αφορά την ανάδειξη του χαρακτήρα και της γενικής φιλοσοφίας του κτιρίου. Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η επιλογή των ίδιων υλικών -σκυρόδεμα και γυαλί, αλλά στη σημερινή εκδοχή τους, σχεδόν 40 χρόνια μετά- υπηρετεί καλύτερα τον πυρήνα της αρχικής ιδέας που διέπει όλο το κτίριο, ενώ, συγχρόνως, του προσδίδει μια πολύ πιο σύγχρονη εικόνα.