Ταξίδια αρχιτεκτονικής
Για την ολοκλήρωση των σπουδών τους, οι φοιτητές των αρχιτεκτονικών σχολών της Ελλάδας είναι υποχρεωμένοι, εκτός της διπλωματικής τους εργασίας, να παρουσιάσουν μια διάλεξη με ερευνητικό θέμα της επιλογής τους. Τη θερινή περίοδο παρουσίασης διαλέξεων στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ήταν των σπουδαστών Ηλία Μέγκου και Σπύρου Σούνα, με τίτλο «Ταξίδι και Μάθηση στην Αρχιτεκτονική». Η διάλεξη διερευνούσε τη σημασία του ταξιδιού με στόχο τη γνώση και εμπειρία αρχιτεκτονικών έργων. Το ταξίδι παρουσιαζόταν ως διαδικασία μάθησης. Στη συζήτηση που ακολουθήσε αναδείχθηκαν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα σχόλια και συμπεράσματα.
Τα ταξίδια προς τη γνώση διακρίνονται, πιστεύω, σε δυο κατηγορίες: εκείνα προς την ανακάλυψη του άγνωστου τόπου κι εκείνα της επιθυμίας επίσκεψης τόπων που έχουν γίνει γνωστά από αφηγήσεις ή άλλες αναπαραστάσεις τους.
Τον περασμένο αιώνα, πολλοί σημαντικοί βορειοευρωπαίοι -και όχι μόνο- αρχιτέκτονες ταξίδεψαν με σκοπό να έρθουν σε επαφή με τα μνημεία αλλά και την αστική ή παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Νότου και της Ανατολής. Έχουν γραφτεί πολλά άρθρα για την επίδραση των ταξιδιών αυτών στο αρχιτεκτονικό έργο όπως των Le Corbusierή Alvar Aalto, ενώ μεσώ των σκίτσων αλλά και των σημειώσεών τους μπορεί κάποιος να αντιληφθεί τη διαφορετικής ποιότητας αίσθηση που τους προκαλούν. Καμία αναπαράσταση ενός τόπου δεν μπορεί να συγκριθεί με την αισθητηριακή αντίληψη του σώματος στον χώρο. Η ερμηνεία του, ωστόσο, εξαρτάται από το εκάστοτε υποκείμενο και ο τρόπος που ένας αρχιτέκτονας «μεταβολίζει» αυτή την εμπειρία δεν είναι πάντα άμεσος ή διακριτός στο έργο του.
Οι σπουδαστές ορθά υποστηρίξαν ότι τα ταξίδια επίσκεψης σημαντικών μνημείων ή συνόλων εμπλουτίζουν την αρχιτεκτονική παιδεία. Σε ποιον βαθμό ισχύει, όμως, η διαπίστωση αυτή σήμερα; Τα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας κατακλύζονται από πλήθη τουριστών, αλλοιώνοντας σημαντικά την εμπειρία μιας ουσιαστικής επαφής: επαφής που προσφέρει στη γνώση, μετατοπίζοντας τις κατεστημένες πρωθύστερες αντιλήψεις όπως έχουν διαμορφωθεί από τις ατέρμονες πλέον φωτογραφίες στο διαδίκτυο, τους τουριστικούς οδηγούς ή τα βιβλία ιστορίας της αρχιτεκτονικής.
Ποσό δυνατόν είναι σήμερα να συγκινηθείς ως αρχιτέκτονας απέναντι sτο Τaj Μahal ή τον Παρθενώνα όταν η διάρκεια και οι συνθήκες της επίσκεψης είναι τόσο ασφυκτικές; Ο μαζικός υπερτουρισμός βλάπτει σοβαρά -εκτός των άλλων- και τη διαδικασία μάθησης και γνώσης. Μήπως, εν τέλει, είναι σήμερα ουσιαστικότερη η εμπειρία ανακάλυψης της αρχιτεκτονικής σε απομακρυσμένους, μη δημοφιλείς τόπους από τη selfie στο Κολοσσαίο;
Αριάδνη Βοζάνη
