Με μεγάλη θλίψη πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του αρχιτέκτονα Τάσου Σωτηρόπουλου, συνιδρυτή των ISV Architects. Στη μνήμη του, αναδημοσιεύουμε το επιμελητικό κείμενο του Ηλία Κωνσταντόπουλου, Προέδρου του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, το οποίο γράφτηκε για την επετειακή έκδοση «40 Χρόνια ISV Architects», που συνόδευε την ομώνυμη εκδήλωση τον Δεκέμβριο του 2018, στο ΚΠΙΣΝ.

Η ανενδοίαστα μοντέρνα αρχιτεκτονική των ISV

«Ας μην διστάσουμε να το παραδεχτούμε.

Η αρχιτεκτονική των ISV είναι ανενδοίαστα μοντέρνα, με την έννοια του ύφους, του τρόπου γραφής, του “στυλ”, που σημαίνει σύγχρονη, ενώ είναι διαχρονική. Ας επιτραπεί μία υπερβολική διατύπωση: μέχρι σήμερα δεν υπάρχει τίποτα πιο “μοντέρνο” από το “μοντέρνο”. Το έργο των ISV, κυρίως στον τομέα της κατοικίας σε όλες τις εκφάνσεις της – μονοκατοικίες, πολυκατοικίες, ξενοδοχεία – ανήκει σε μία σημαντική παράδοση της σύγχρονης ελληνικής αρχιτεκτονικής, η οποία παραμένει πιστή στον μοντερνισμό.

Η αρχιτεκτονική των ISV είναι προκλητική επειδή απευθύνεται σε ένα κοινό υψηλής οικονομικής ευμάρειας, το οποίο έχει τη δυνατότητα να την υλοποιήσει. Η πολυτέλεια που τη χαρακτηρίζει υποκρύπτει την ουσιαστική της αρετή, που προκύπτει από το αδιαπραγμάτευτο ήθος σχεδιαστικής μέριμνας. Μεγάλες, γενναιόδωρες χειρονομίες, που διατυπώνονται με καθαρότητα και διαύγεια, δηλώνουν την “καλή” παρουσία του ανθρώπου στον χώρο, συνδιαλέγονται με το τοπίο και εκμεταλλεύονται στο έπακρο τα στοιχεία που άπλετα χαρίζει ο ελληνικός τόπος.

Η αρχιτεκτονική των ISV είναι εντυπωσιακά καλά κατασκευασμένη. Είναι κατ’ εξαίρεση “επαγγελματική”, σπάνια πρακτική στη χώρα μας, αναλαμβάνοντας την επιμέλεια ολόκληρης της διαδικασίας σχεδιασμού και ελέγχου του τελικού υλοποιημένου αποτελέσματος. Έχοντας δοκιμασθεί επί σειρά ετών, σε πλήθος μικρής κλίμακας κατασκευές εμπορικών καταστημάτων, ανέπτυξε μία ιδιαίτερη ευαισθησία για τη σημασία της λεπτομέρειας. Στους εσωτερικούς χώρους, εκεί όπου όχι μόνο το μάτι αλλά και το χέρι αγγίζει την κατασκευή, η εμμονή στην αψεγάδιαστη λεπτομέρεια αποτελούσε ανέκαθεν μία ασυμβίβαστη επιταγή. Η έμφαση στην κατασκευαστική και αισθητική αρτιότητα, είτε αφορά ένα κτίριο είτε ένα έπιπλο, μεταφέρθηκε έτσι και στα μεγαλύτερης κλίμακας έργα που ακολούθησαν.

Η αρχιτεκτονική των ISV είναι ηδονική. Απευθύνεται στις αισθήσεις, με μία υπερβολή στην αισθησιακή λιτότητα, με τη σύνθεση φαινομενικά ατέρμονων κατακόρυφων και οριζόντιων επιφανειών, οι οποίες εμπλέκουν στη σύνθεσή τους το γαλανό του πελάγους και του ουρανού, ως ένα ακόμα στοιχείο στον αρχιτεκτονικό τους καμβά. Μία αρχιτεκτονική αντίληψη χαρακτηριστική της Ευρωπαϊκής Μεσογείου, που αναζητά την έκφραση του στοιχειώδους, δημιουργώντας ατμόσφαιρες άσπιλης λευκότητας – ο γοητευτικός καταστατικός μύθος του μοντέρνου.

Στις κατοικίες για τους “λίγους” – όνειρο άφθαστο κατοίκησης για τους “πολλούς” – προβάλλεται το ιδεατό πρότυπο ενός εκλεπτυσμένου τρόπου ζωής που συνυπάρχει με την φύση, ένα όνειρο του Διαφωτισμού μα και ενός σύγχρονου “lifestyle”. Όχι ενός παρελθόντος εκλεκτικιστικού “lifestyle”, μα αυτό της Αττικής του Βαλσαμάκη και του Ζενέτου, της Καλιφόρνιας του Koenig και του Neutra, που αποπνέουν μία αίσθηση χαράς για την “καλή ζωή”, ενός αισιόδοξου κοσμοπολιτισμού που οι σημερινές συνθήκες κάνουν τόσο δύσκολο να φανταστούμε.

Η αρχιτεκτονική των ISV προ(σ)καλεί το ερώτημα. Μπορεί μία τέτοια υψηλή ποιότητα να επιτευχθεί με άλλα μέσα, με υλικά αδρά, ευτελή, και σε πιο ταπεινές συνθήκες; Η μονοκατοικία στον Κεραμεικό αποτελεί μία τέτοια υπόσχεση. Είναι στο χέρι μας να υιοθετήσουμε αντίστοιχες πρακτικές, μεριμνώντας για την ποιότητα του περιβάλλοντος, όχι μόνον ιδιωτικού αλλά και δημόσιου, καθώς η αρχιτεκτονική αποτελεί δείκτη του σύγχρονου ήθους ενός πολιτισμού».