10 Μαθήματα από 300 Τεύχη Συνεντεύξεων

Τριακόσια τεύχη, εκατοντάδες συζητήσεις, αμέτρητες φωνές που έχουν χαρτογραφήσει την πορεία της αρχιτεκτονικής όλα αυτά τα χρόνια. Μέσα από αυτό το πλούσιο αρχείο συνεντεύξεων αναδεικνύονται κοινά ερωτήματα, διαρκείς αναζητήσεις και ιδέες που επανέρχονται με νέες μορφές. Με αφορμή το 300ό τεύχος, συγκεντρώνουμε δέκα μαθήματα που προκύπτουν από την ιστορία του περιοδικού -δέκα προσσεγγίσεις για το τι σημαίνει να χτίζεις, να οραματίζεσαι και να συνομιλείς με τον κόσμο μέσα από την αρχιτεκτονική.

Πίσω από κάθε αρχιτεκτονικό σχεδιασμό βρίσκεται ο άνθρωπος: οι εμπειρίες του, οι ανάγκες του καθώς και οι σχέσεις που δημιουργεί με τον χώρο. Ο Νικόλας Τραβασάρος, ιδρυτής των Divercity Architects, αναφέρει ότι “o πελάτης είναι για εμάς συνδημιουργός του έργου. Ιδίως στην Ελλάδα, συχνά μιλάμε στην αρχιτεκτονική -εσφαλμένα, κατά τη γνώμη μου- για τον “χρήστη” και αυτό είναι δείγμα της αποκοπής μας από την κοινωνία […] χάνεται, με αυτόν τον τρόπο, ένας κρίσιμος παράγοντας της δημιουργικής διαδικασίας.” Αντίστοιχα, ο Κωνσταντίνος Πανταζής των Point Supreme υπογραμμίζει ότι “το κέντρο είναι ο άνθρωπος-χρήστης, και όχι το κτίριο-αντικείμενο”. Η αρχιτεκτονική επομένως δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά οφείλει να φέρει κοινωνική ευθύνη, να είναι προσβάσιμη και να εξυπηρετεί την καθημερινότητα των πολιτών οι οποίοι είναι οι πραγματικοί αποδέκτες του σχεδιασμού. Ξεκινάει από το άτομο και επιστρέφει σε αυτό, δημιουργώντας χώρους που αντανακλούν την κοινωνία που τους κατοικεί.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Divercity

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Point Supreme

Τα τελευταία χρόνια, κάθε αρχιτεκτονικό έργο καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα που ξεπερνούν την χρήση και την αισθητική. Το κλίμα, οι φυσικοί πόροι και η ανθεκτικότητα της κατασκευής αποτελούν σημαντικές παραμέτρους που καθορίζουν την πορεία ενός σχεδιασμού. Ο Θωμάς Δοξιάδης, ιδρυτής των Doxiadis+ επισημαίνει την ανάγκη για παρεμβάσεις “όπου με προσεκτικά στοχευμένες κινήσεις διαμέσου συγκεκριμένων έργων επιδιώκουμε να φέρουμε μεγάλα αποτελέσματα, τόσο σε επίπεδο οικολογίας όσο και στην ποιότητα ζωής.” Παράλληλα, ο David Gianotten της OMA, απορρίπτει την κάθε μορφή “greenwashing”, δηλαδή την προώθηση ψευδών λύσεων για την κλιματική κρίση και υποστηρίζει ότι “η βιωσιμότητα είναι κάτι πολύ παραπάνω από τη χρήση εργαλείων όπως τα φωτοβολταϊκά και οι πράσινοι τοίχοι για να εκπληρώνονται απλώς κάποιες προδιαγραφές.” Τέλος, οι Pieris Architects στα πλαίσια της έκθεσης 2nd Nature, για τα 50 χρόνια του γραφείου, μιλούν για τη φιλοσοφία σχεδιασμού τους και τη σχέση τους με το τοπίο: “τα κτίρια δεν θα πρέπει να είναι παθητικά στοιχεία αλλά ενεργοί οργανισμοί που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα και δίνουν επιπρόσθετη αξία στο φυσικό περιβάλλον.”

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Doxiadis+

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης του David Gianotten / OMA 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Pieris Architects

Ο αστικός χώρος υπήρξε πάντα το μεγάλο εργαστήριο της αρχιτεκτονικής, εκεί όπου οι κοινωνικές δυνάμεις, η πυκνότητα και η ποικιλομορφία δημιουργούν το πεδίο πειραματισμού. Κάθε επέμβαση στον αστικό ιστό λειτουργεί ως δοκιμή, ένα πρότυπο που μπορεί να επαναληφθεί, να προσαρμοστεί ή να αμφισβητηθεί. Μιλώντας με παράδειγμα την Αθήνα, ο Ανδρέας Κούρκουλας υπογραμμίζει ότι το αθηναϊκό οικοδομικό τετράγωνο διατήρησε “μία κοινωνική ζωντάνια άκρως απαραίτητη στις νέες κοινωνίες”, αποτρέποντας την αποξένωση που επέφεραν οι μεταπολεμικές πολεοδομίες αλλού στην Ευρώπη. Στην ίδια λογική, ο David Chipperfield θέτει το ζήτημα της ευθύνης των αρχιτεκτόνων απέναντι στην πόλη: “εμείς οι αρχιτέκτονες έχουμε σταδιακά απομακρυνθεί από την ιδέα ότι μπορούμε και πρέπει να σχεδιάζουμε τις πόλεις μας […] αυτό που θα κάνει τη διαφορά είναι το πού χτίζουμε, αν χτίζουμε ή όχι, πώς χτίζουμε και για ποιον χτίζουμε”. Η πόλη είναι το πλαίσιο όπου αυτές οι αποφάσεις αποκτούν πραγματική βαρύτητα και οι αρχιτέκτονες καλούνται να έχουν ξανά λόγο.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης του David Chipperfield 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Kokkinou-Kourkoulas 

Σε μια εποχή που η νέα δόμηση συναντά περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς αλλά και πολεοδομικούς περιορισμούς, η επανάχρηση και ο μετασχεδιασμός υφιστάμενων κτιρίων γίνονται εξίσου σημαντικά με τις νέες κατασκευές. Οι GFRA, που δραστηριοποιήθηκαν έντονα στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, τονίζουν ότι “αναπτύχθηκε, για λόγους οικονομίας, η έννοια της επανάχρησης, η οποία έδωσε μεγάλη ώθηση στις ανακαινίσεις”, δίνοντας χώρο σε νέες γενιές αρχιτεκτόνων να αναδειχθούν και να εξελιχθούν. Παράλληλα, αναφερόμενος συγκεκριμένα στην ερμηνεία των πολεοδομικών κανονισμών, ο Μιχάλης Κραουνάκης, ιδρυτής των K-Division, δηλώνει ότι “για εμάς, η δημιουργική ερμηνεία των πολεοδομικών περιορισμών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της αρχιτεκτονικής διαδικασίας”. Και στις δύο περιπτώσεις, η αρχιτεκτονική αναδεικνύεται ως πράξη επινόησης μέσα στον περιορισμό, όπου το υφιστάμενο απόθεμα γίνεται πρώτη ύλη για καινοτομία και βιωσιμότητα.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των GFRA

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των K-Division 

Η τεχνολογία αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της αρχιτεκτονικής πρακτικής. Προγράμματα BIM, τεχνητή νοημοσύνη καθώς και εικονική πραγματικότητα έχουν εισέλθει δυναμικά στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Ωστόσο, η αξία τους δεν βρίσκεται απλά στη χρήση τους αλλά στη στήριξη του κάθε ξεχωριστού αρχιτεκτονικού οράματος. Ο Τσαμπίκος Πετράς περιγράφει την ένταξη του BIM ως εργαλείο-κλειδί για την παραγωγική δύναμη του γραφείου του. Αναφέρει πως “σήμερα, μετά από τουλάχιστον 10 χρόνια ενασχόλησης με αυτή την τεχνολογία, έχουμε τυποποιήσει πλήρως τη διαδικασία σχεδιασμού σε όλα τα επίπεδα μελετών, […] γεγονός που μας επιτρέπει να είμαστε ανταγωνιστικοί και διαθέσιμοι για όποιον ενδιαφέροντα διαγωνισμό θα προκηρυχθεί, παρά τον καθημερινό φόρτο των τρεχόντων έργων.” Παράλληλα, οι A&S Architects σημειώνουν ότι τα νέα αυτά εργαλεία εξασφαλίζουν στους αρχιτέκτονες “περισσότερο ποιοτικό χρόνο για μελέτη, σχεδιασμό και έρευνα.”

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Petras Architects 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των A&S Architects

Η υλικότητα δεν είναι δευτερεύουσα παράμετρος αλλά δομικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής, ικανό να επανακαθορίσει τα όρια και τις δυνατότητές της. Ο Παναγιώτης Τουλιάτος δείχνει πώς ένα υλικό που για χρόνια θεωρούνταν περιορισμένο, το ξύλο, μπορεί να μετατραπεί μέσα από την έρευνα και την πράξη σε όχημα καινοτομίας. Όπως σημειώνει, “η μια κατασκευή μετά την άλλη διευκόλυνε την εξέλιξη στην Ελλάδα μεγάλης κλίμακας και τολμηρής σύνθεσης ξύλινων κατασκευών. Κατέρρευσαν διάφορες λανθασμένες πεποιθήσεις που, δυστυχώς, είχαν αναπτυχθεί.” Αντίστοιχα, η Trail Practice εστιάζει στην επανάχρηση και ανακύκλωση υλικών: “προσπαθούμε πάντα στα έργα μας να επαναχρησιμοποιούμε και να ανακυκλώνουμε υλικά που προϋπήρχαν στον χώρο, δηλαδή να τα χαρτογραφούμε, να τα αξιολογούμε και να τους αλλάξουμε μορφή, πρακτική που συνιστά πρωταρχικό στόχο της κάθε συνθετικής ιδέας.” Σε έργο τουριστικού καταλύματος στη Λευκάδα, πρότειναν ακόμη και τη δημιουργία χώρου ανακύκλωσης γυάλινων μπουκαλιών για την παραγωγή ενός ιδιότυπου υαλότουβλου. Τα υλικά επομένως δεν αποτελούν μόνο μέσο κατασκευής ή τεχνικό ζήτημα αλλά διαμορφώνουν την ίδια την ταυτότητα της αρχιτεκτονικής.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης του Παναγιώτη Τουλιάτου 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Trail Practice 

Η διαρκής διαπραγμάτευση μεταξύ μορφής και χρήσης βρίσκεται στον πυρήνα της αρχιτεκτονικής. Ο Κώστας Γκάγος περιγράφει πώς τα έργα εστίασης που υλοποιεί δεν βασίζονται μόνο σε εντυπωσιακή εικόνα, αλλά σε εμπειρία: “ένα κατάστημα εστίασης θα πρέπει να είναι όμορφο, με ωραία ατμόσφαιρα, λειτουργικό και σίγουρα να έχει ένα concept”. Ο Γιώργος Μπάτζιος, παράλληλα, δίνει μια ακόμη διάσταση στη συζήτηση, απορρίπτοντας την τυποποίηση της αισθητικής και δηλώνοντας ότι “ αρχιτεκτονική δεν είναι εμπορικό προϊόν, είναι μια οπτασία στην οποία ο αρχιτέκτονας καλείται να δώσει λειτουργία, ύλη και υφή. Η ταυτότητά μας αυτοκαταστρέφεται και αναγεννιέται με την κάθε προσωπική εμπειρία του χρήστη, την κάθε χρονική στιγμή.” Έτσι, το κάθε έργο αποτελεί μια νέα αφετηρία, που ισορροπεί ανάμεσα στο όραμα και στην πρακτικότητα.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Costas Gagos Architecture and Design

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Georges Batzios Architects

Η αρχιτεκτονική δεν λειτουργεί ποτέ απομονωμένα. Οι Saint of Athens αντλούν από την τυπογραφία και το branding για να δημιουργήσουν χώρους που μιλούν με την ίδια ένταση με μια εικόνα ή ένα λογότυπο. “Ουσιαστικά, έχουμε δημιουργήσει έναν τελείως διαφορετικό τρόπο συνεργασίας. Εμείς φέρουμε την ιδέα και οι συνεργάτες αρχιτέκτονες την ενισχύουν. Ένα workshop δίνει το τελικό αποτέλεσμα.” Αντίθετα, η πιο “ερμηνευτική” ματιά της φωτογράφου Εριέτας Αττάλη τοποθετεί τη φωτογραφία ως γέφυρα: όχι απλή καταγραφή, αλλά αφήγηση της σχέσης του κτιρίου με το περιβάλλον του. Όπως η ίδια σημειώνει, “η φωτογράφηση αρχιτεκτονικής (όχι απαραίτητα “αρχιτεκτονική φωτογραφία“) μπορεί να αποκαλύψει και να εντείνει τη διάδραση ανάμεσα στα τεχνήματα και τα αντίστοιχα περιβάλλοντά τους, υπερβαίνοντας την ωφελιμιστική, καταγραφική διάσταση του μέσου, ώστε να λειτουργεί ως εργαλείο ερμηνείας και κατανόησης.” Με αυτόν τον τρόπο, η φωτογραφία συνομιλεί ισότιμα με τον χώρο, προσθέτοντας μια νέα διάσταση στο πεδίο της αρχιτεκτονικής.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Saint of Athens 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης της Erieta Attali 

Ο ρόλος του αρχιτέκτονα είναι ρευστός -o σχεδιαστής, ο τεχνίτης, ο φιλόσοφος, ο συντονιστής, ο επιχειρηματίας. Οι A&M Architects, πρεσβεύουν το μοντέλο “total design”, όπου διαφορετικές ειδικότητες εργάζονται υπό μία ομπρέλα, προσφέροντας ενιαίες λύσεις. Συγκεκριμένα η Μαρίκα Μαυρολέων εξηγεί “δημιουργήσαμε ομάδες που ασχολούνται με διάφορα κομμάτια, όπως Architecture, Engineering, Interior & Graphic Design, αλλά και Project & Construction Management, ειδικότητες που μας επιτρέπουν να συντονίζουμε και να διαχειριζόμαστε τα έργα μας μέχρι την παράδοση τους στον πελάτη.” Ταυτόχρονα, η Ελισάβετ Πλαΐνη φέρνει στο προσκήνιο μια επιχειρηματική διάσταση στον ρόλο του αρχιτέκτονα. “Το να εξασκεί κάποιος το επάγγελμα ως ελεύθερος επαγγελματίας εμπεριέχει ουσιαστικά δύο δραστηριότητες, μία επιστημονική και μία επιχειρηματική […] το κριτήριο του σχεδιασμού δεν βασίζεται μόνο σε αρχές και επιστημονικούς όρους αλλά και στις δυναμικές της αγοράς και στον συσχετισμό με τον εκάστοτε εργοδότη.” Ο αρχιτέκτονας καλείται λοιπόν να ισορροπήσει ανάμεσα στον δημιουργό και τον επιχειρηματία, στον ιδεαλιστή και στον ρεαλιστή, προσαρμόζοντας συνεχώς τον ρόλο του στις απαιτήσεις του επαγγέλματος και της κοινωνίας.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των A&M Architects 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Plaini and Karahalios Architects 

Η αρχιτεκτονική είναι εκ φύσεως προσηλωμένη στο μέλλον· κάθε έργο αποτελεί υπόσχεση για τον τρόπο που θα ζούμε και θα κινούμαστε στις πόλεις και τα κτίρια του αύριο. Ο Fran Silvestre σημειώνει ότι “πριν από χρόνια, η αρχιτεκτονική ξεχώριζε με όρους design. Σήμερα, ειδοποιός διαφορά είναι η βιωσιμότητα”. Για εκείνον, το μέλλον βρίσκεται στην εμβάθυνση της σχέσης ανάμεσα στην αρχιτεκτονική και την υγεία, με εργαλεία όπως η νευροαρχιτεκτονική να μετρούν πλέον τη συναισθηματική ανταπόκριση του χρήστη, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο αξιολόγησης του σχεδιασμού. Αντίστοιχα, οι A&S Architects βλέπουν στην εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα, καθώς και στην τεχνητή νοημοσύνη, τις τεχνολογίες που θα διαμορφώσουν την επόμενη μέρα με έμφαση στις κοινωνικές σχέσεις. “Ας φανταστούμε πώς μπορεί κανείς να δουλεύει από το σπίτι του, σε μια πρωτόγνωρα ρεαλιστική εμπειρία που θα προσομοιάζει όσο γίνεται με τη φυσική παρουσία στο γραφείο”. Το μέλλον της αρχιτεκτονικής λοιπόν διαγράφεται ως ένας τόπος όπου η βιωσιμότητα, η υγεία και η τεχνολογία θα συνυπάρχουν, επαναπροσδιορίζοντας ριζικά την εμπειρία του ανθρώπου στον δομημένο χώρο.

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των Fran Silvestre Arquitectos 

Διαβάστε μέρος της συνέντευξης των A&S Architects