O Marcel Wanders, ο σχεδιαστής που αψηφά κάθε δόγμα, γεννήθηκε στην Ολλανδία το 1963. Αποφοιτώντας με αριστεία από το Ινστιτούτο Τεχνών του Arnhem το 1988, απέκτησε δημοσιότητα με το έργο του Knotted Chair (πλεκτή καρέκλα), όπου συνδύασε υψηλής τεχνολογίας υλικά με «χαμηλής τεχνολογίας» παραγωγή. Ο Wanders ίδρυσε το γραφείο του στο Άμστερνταμ το 2000 και έναν χρόνο αργότερα συνίδρυσε την εταιρία σχεδιασμού Moooi, της οποίας είναι συνιδιοκτήτης και καλλιτεχνικός διευθυντής. Το γραφείο του πιστώνεται με περισσότερα από 1.900 αναγνωρισμένα έργα, πολλά από τα οποία εμφανίζονται σε διεθνή μουσεία τέχνης. Σχεδιάζοντας για κορυφαίες εταιρίες (Alessi, Baccarat, Bisazza, Christofle, Kose Corporation, Flos, KLM, Hyatt Hotels Corporation, Louis Vuitton, Morgans Hotel Group, Puma και Swarovski), ο Wanders αναπτύσσει τη δική του γλώσσα που ο ίδιος αποκαλεί «Σύγχρονη Αναγέννηση του Ανθρωπισμού».

Ξεκινώντας ως επαναστάτης που αποβλήθηκε από την ολλανδική Ακαδημία Σχεδιασμού του Αϊντχόφεν, καταλήξατε ένας διεθνώς αναγνωρισμένος, βραβευμένος σχεδιαστής. Τι άλλαξε και τι απομένει από την αρχική σας στάση απέναντι στον σχεδιασμό;

Κοιτάζοντας πίσω, θα έλεγα πως η συγκεκριμένη σχολή ήταν απλά μια από τις πολλές σχολές σχεδιασμού, τυπικά προσανατολισμένες στον μοντερνισμό, ενώ εμένα με ενδιέφεραν η αλλαγή, η καινοτομία και ο πειραματισμός. Συμπεραίνω ότι ο λόγος που με απέβαλαν ήταν η άρνησή μου να ακολουθήσω τη γραμμή τους, η εναντίωσή μου σε αυτό το καθεστώς. Ακόμη αγωνίζομαι κατά του μοντερνισμού, άρα ουσιαστικά τίποτα δεν άλλαξε! Εξακολουθώ να πειραματίζομαι και να με «σπρώχνω» συνεχώς, ακριβώς όπως έκανα τις πρώτες μέρες.

Φημίζεστε για το πώς επαναπροσδιορίζετε παλιές παραδοσιακές τεχνικές, όπως τα μπλε κεραμικά της ολλανδικής πόλης Ντελφτ, με εντελώς απροσδόκητο τρόπο, όπως με το One Minute Mickey. Επαναχαράσσοντας την υλικότητα του παρελθόντος, φιλοδοξείτε να έχετε αντίκτυπο στον χρόνο αυτού του κόσμου;

Υπάρχει λόγος που το κάνω αυτό. Στη σχολή με δίδαξαν ότι «ο σχεδιασμός δεν έχει παρελθόν, ζούμε σε ένα μοντέρνο κόσμο όπου το παρελθόν είναι άνευ σημασίας για το μέλλον». Αυτό λέει ο μοντερνισμός. Είναι το σημαντικότερο κομμάτι του και ακούγεται λογικό, αλλά εάν ισχύει, τι ακριβώς σημαίνει για όσα δημιουργήσουμε σήμερα; Ότι και αυτά θα είναι εξίσου ασήμαντα για το δικό μας μέλλον. Αυτή η θεμελιώδης αρχή του μοντερνισμού δείχνει έλλειψη σεβασμού προς το παρελθόν, ενώ ως σχεδιαστές οφείλουμε να το σεβαστούμε με το έργο μας, για να μη δημιουργήσουμε έναν κόσμο που ρίχνει τα πάντα στον κάλαθο των αχρήστων κάθε μέρα.

Πριν 25-30 χρόνια, άρχισα λοιπόν να ενσωματώνω τα πάντα, μέσω τεχνολογίας, υλικών κι αιτιολόγησης, βρίσκοντας χιλιάδες τρόπους και σκοπεύω να βρω και άλλους, ώστε με το έργο μου να δείξω τον σεβασμό μου και για το παρελθόν και για το μέλλον. Βλέπετε, σκοπός μου είναι να κάνω πράγματα που ενώ είναι νέα, μοιάζουν ήδη λίγο παλιά. Να δημιουργώ αντικείμενα που να στέκουν ανάμεσα στη γιαγιά μου και την κόρη μου. Θέλω να δημιουργώ αντικείμενα που έχουν περισσότερο χρόνο μέσα τους.

Μια τάση να παίζετε με το μυαλό των ανθρώπων γίνεται εμφανής στα αντικείμενά σας. Ποια είναι η σημασία μιας διακριτικής πρόκλησης στον καλό σχεδιασμό;

Εάν κοιτάξετε διάφορα αντικείμενα ανά τον κόσμο, διάσημα και μη, θα παρατηρήσετε ότι δεν είναι το αντικείμενο καθαυτό που θα αγγίξει το μυαλό σας ή την καρδιά σας, αλλά όλα όσα αντιπροσωπεύει, όλα όσα σας θυμίζει όταν ακούτε για αυτό, ή διαβάζετε κάτι σχετικό. Τα πάντα γύρω από αυτό είναι σχετικά. Οπότε το ζητούμενο δεν είναι απλώς να δημιουργηθεί ένα φυσικό αντικείμενο, το ζητούμενο είναι να αλλάξει κάτι μέσα σας, να σας συγκινήσει. Η ουσία του σχεδιασμού δεν βρίσκεται στο σμίλεμα ενός ξύλου, αλλά στο σμίλεμα μέρους του μυαλού ή της καρδιάς σας. Αλλιώς δεν έχει νόημα.

Στα έργα σας, όπως το ξενοδοχείο Mondrian Doha, συναντούμε ροϊκά -συχνά μονόχρωμα- τοπία διάσπαρτα από νησίδες με τολμηρά χρώματα, μοτίβα και ανάγλυφες επιφάνειες. Aποτελούν μέρος της σχεδιαστικής σας φιλοσοφίας τέτοιοι συνδυασμοί;

Λατρεύω τις αντιθέσεις. Δεν μου αρέσει να δημιουργώ αντικείμενα ή χώρους που να διαλύονται μέσα στο κενό, όπως δεν μου αρέσουν οι χώροι που είναι συνεχώς σε πλήρη ισχύ. Όταν δημιουργώ έναν χώρο ή ένα γλυπτό δεν σκέπτομαι το χρώμα. Όταν το χρησιμοποιήσω, θα επιλέξω τα πιο λαμπερά χρώματα που υπάρχουν! Δεν δουλεύω με απαλά χρώματα. Θέλω τα δημιουργήματά μου να είναι έντονα, τολμηρά, δυναμικά, με πολλές αντιθέσεις. Βέβαια δεν γίνεται να υπάρχει η ίδια δυναμικότητα παντού, οπότε δημιουργούμε ισορροπία. Στα έργα μας κάθε χώρος μοιάζει με σκηνή θεάτρου. Έχει ορισμένα αντικείμενα που αντιστοιχούν στους κύριους χαρακτήρες, ύστερα έχει τους δευτερεύοντες και τέλος, το φως. Μόλις εισέλθετε στον χώρο, αμέσως βλέπετε ποιοι είναι οι κύριοι ηθοποιοί γιατί θα τραβήξουν αυτομάτως το βλέμμα σας. Οπότε οι δευτερεύοντες χαρακτήρες οφείλουν να είναι μικρότερου μεγέθους, λιγότερο φωτεινοί ή σε απόσταση και διαφορετική θέση, ώστε ο χώρος να γίνει ευδιάκριτος.

Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής των συνεργατών σχεδιαστών και ποια είναι τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει ένα αντικείμενο, εκτός από το να είναι όμορφο* φυσικά, ώστε να το καλωσορίσει η σχεδιαστική οικογένεια Moooi; (*Moooi σημαίνει πολύ όμορφο στα ολλανδικά)

Στη Moooi είμαστε πολύ ανοιχτοί· υπάρχουν θαυμάσια σχέδια εκεί έξω και φυσικά δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε τα πάντα μόνοι μας. Από την πληθώρα σχεδίων που μας στέλνουν οι ίδιοι οι σχεδιαστές, εξετάζουμε ποια είναι αυτά που μας αρέσουν και μπορούμε να κατασκευάσουμε. Προτιμώ να συνεργάζομαι με ανθρώπους που μπορούν να κάνουν μια σειρά από σπουδαία πράγματα, που έχουν δική τους νοοτροπία και σχεδιαστική φιλοσοφία, που τολμούν· είναι αυτόνομοι σχεδιαστές. Κι αυτός είναι ο βασικός λόγος που στήσαμε τη Moooi: για να αναδείξουμε τη δουλειά ανθρώπων που πρωτοεισέρχονται στον κόσμο του σχεδιασμού.

Δημιουργείτε ονειρικούς κόσμους που ωστόσο μπορεί να βγουν και κάπως σκοτεινοί, όπως ορισμένα video–art τοπία σας. Ποια η σημασία τους και πώς τους ισορροπείτε με τους εμπορικούς;

Αυτά τα τοπία-χώροι εικονικής πραγματικότητας, δεν είναι καθόλου εμπορικά. Κάτι λάθος και σκοτεινό πλανάται εκεί, σαν κάποιος να έχει κάνει κάτι κακό. Αποτελούν μια προειδοποίηση για εμένα τον ίδιο αυτά τα έργα. Βλέπετε, συνεχώς μας ζητούν να φτιάξουμε κάτι υπέροχο, κάτι όμορφο. Όμως για ποιο λόγο κάποιος να θέλει τόση ομορφιά; Τι είναι αυτό που προσπαθεί να πετύχει; Κάποιον προσπαθεί να εντυπωσιάσει, έτσι δεν είναι; Κάτι θα πουλάει. Και αυτό είναι γεγονός που πρέπει να έχουμε υπόψη μας, νομίζω. Με τα έργα μου, που απευθύνονται με αγάπη στους ανθρώπους, διακηρύττω την ομορφιά. Πιστεύω ότι είναι καθήκον μου να δίνω στο κοινό μια φανταστική εμπειρία, να τους καλέσω σε έναν τόπο χωρίς αμφιβολίες. Αλλά στους επαγγελματίες γύρω μου λέω: «Να αμφιβάλλετε και λίγο. Νομίζετε πως το έργο σας είναι για το κοινό καλό; Ή μήπως υπάρχει και κάποια κρυφή ατζέντα εδώ; Είναι έγκυρη; Μπορείτε να ζήσετε με τις συνέπειες ή πρόκειται για μια απόλυτη εξουσία, απόλυτα σκοτεινή;» Οπότε, αμφιβάλλω και στη συνέχεια προχωρώ.